به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه، نشست علمی نقد دینی برنامه هفتم توسعه در حوزه فرهنگ رسانه و فضای سایبر به همت خبرگزاری رسا و مرکز تحقیقات اسلامی مجلس در سالن جلسات خبرگزاری این خبرگزاری برگزار شد.
محمدصادق رستمی عضو کارگروه رسانه و فضای مجازی مرکز تحقیقات اسلامی مجلس در ابتدای این نشست با اشاره به اینکه پنج رویکرد در حوزه فضای مجازی و سایبری وجود دارد، اظهار کرد: عده‌ای اعتقاد دارند هیچ نسبیتی میان حاکمیت و فضای سایبر وجود ندارد.
وی ادامه داد: رویکرد دوم نیز این است که حاکمیت باید زیرساخت استفاده از فضای سایبر را فراهم کند و امکانات و خدماتی که منجر به شکل‌گیری جریان تولید محتوا است، فراهم شود.
عضو کارگروه رسانه و فضای مجازی مرکز تحقیقات اسلامی مجلس با بیان اینکه رویکرد سوم قائل بر این است که نسبت حاکمیت و فضای سایبر علاوه بر فراهم کردن زیرساخت، بحث نظارت است، مطرح کرد: رویکرد چهارم نیز می‌گوید نسبت میان حاکمیت و فضای سایبر از جنس این است که حاکمیت به وسیله سایبر محقق می‌شود و فضای سایبر ابزار دست حاکمیت است.
وی با اشاره به اینکه در رویکرد پنجم اساسا می‌توان گفت که فضای سایبر خود حاکمیت است و هیچ جداگانگی میان این دو فضا وجود ندارد، عنوان کرد: اگر نوعیت فضای سایبر از جنس حاکمیت بود طبیعتا معامله و مواجهه ما با فضای سایبر متفاوت می‌شود.
رستمی با بیان اینکه مسئله اساسی خودکفایی در این رویکرد مطرح می‌شود، خاطرنشان کرد: کارشناسان بر این باور هستند که در حال گذار از حاکمیت سنتی به سمت حاکمیت مدرن هستیم.
وی اضافه کرد: در حاکمیت سنتی منابع و امکانات ابزار حکمرانی بودند ولی در حاکمیت مدرن جریان ذهنیت، شناخت و آگاهی عمومی فرآیند حاکمیت را پیش می‌برند.
عضو کارگروه رسانه و فضای مجازی مرکز تحقیقات اسلامی مجلس با اشاره به اینکه استقلال کشور در حوزه فناوری‌های سایبری یک استقلال بسیار فراگیر، مهم و کلان است که از بسیاری از استقلال‌ها مهم‌تر است، تصریح کرد: استقلال و خودکفایی در حوزه اندیشه، فکر و هویت بسیار مهم است چراکه امروز در شرایط جنگ شناختی و هویتی قرار داریم.
وی با بیان اینکه سایبر صرفا جریان آگاهی نیست، یادآور شد: مقام معظم رهبری در سخنرانی سال ۱۳۹۶ فرمودند مسئله اصلی در فضای سایبری این است که یک شرکت آمریکایی از گوشه‌ای می‌خواهد جمهوری اسلامی را اداره کند؛ مسئله، مسئله اداره کردن و حاکمیت است.
رستمی افزود: برقراری حاکمیت ملی و صیانت از ارزش‌های اسلامی و ایرانی در فضای مجازی با تکمیل و توسعه شبکه ملی اطلاعات محقق خواهد شد.
وی با اشاره به اینکه اگر سایبر را در ادامه حاکمیت ببینیم که به اندیشه‌های مقام معظم رهبری نیز نزدیک است، باید سه رویکرد خودکفایی، بومی‌سازی و در جهانی‌سازی دستورکار قرار گیرد، بیان کرد: دست بیگانه باید از تعرض به حریم اطلاعاتی کشور قطع شود و طراحی و تدوین الگوریتم‌های بومی‌سازی شده فضای سایبر نیازمند جهاد کلان حوزه و دانشگاه است.
عضو کارگروه رسانه و فضای مجازی مرکز تحقیقات اسلامی مجلس با بیان اینکه نباید به یک حکومت مستقل و محدود بسنده کنیم، ابراز کرد: امروز به وسیله فضای سایبر مرزها درنوردیده شده‌اند.
وی ادامه داد: مسئله جهانی‌سازی و اینکه بتوانیم سرویس‌های امن و جذاب ملی در عیار بین المللی را داشته باشیم، بسیار مهم است.
در سند برنامه هفتم توسعه هیچ اثری از اندیشه‌های دینی و فرهنگی وجود ندارد
سیدمحمدعلی غمامی مدیر گروه مطالعات فرهنگی و ارتباطات دانشگاه باقرالعلوم(ع) نیز در ادامه با اشاره به اینکه متاسفانه در سند برنامه هفتم توسعه هیچ اثری از اندیشه‌های دینی و فرهنگی وجود ندارد، اظهار کرد: کلمه سایبر از یک ریشه یونانی بوده و به معنای حکمرانی است.
وی با بیان اینکه پروژه اینترنت در آمریکا نیز در راستای حکمرانی بوده است، مطرح کرد: همچنان نیز نظارت و مدیریت اینترنت در جهان به دست وزارت دفاع آمریکا است.
مدیر گروه مطالعات فرهنگی و ارتباطات دانشگاه باقرالعلوم(ع) با اشاره به اینکه متاسفانه درک درستی از مفهموم کلمه «فضا» وجود ندارد، عنوان کرد: این عدم درک درست موجب شده است که فضاهای موجود به فضاهایی بر ضد مفاهیم و مبانی جمهوری اسلامی تبدیل شوند.
وی ادامه داد: در فضا ما محتوا نمی‌دهیم، بلکه خود فضا رویکرد و عملکرد انسان را جهت‌دهی می‌کند.
غمامی با بیان اینکه فضا به تمثیل جو، هوا و تنفس است و بیش‌ترین اثر را در مکانیزم زندگی دارد، خاطرنشان کرد: زمانی‌که مفهوم درستی در این حوزه وجود نداشته باشد، سیاست‌گذاری در این عرصه نیز وجود نخواهد داشت.
وی با اشاره به اینکه افرادی که تکنولوژی را وارد می‌کنند، در تمام امور حکمرانی خواهند داشت، تصریح کرد: زمانی که یک تکنولوژی وارد می‌شود، سیاست‌گذار در تنگنای دلالان و واردکنندگان تکنولوژی قرار خواهد گرفت.
مدیر گروه مطالعات فرهنگی و ارتباطات دانشگاه باقرالعلوم(ع) با بیان اینکه در جمهوری اسلامی باید فضاها را سیاست‌گذاری کنیم، یادآور شد: در جمهوری اسلامی فضاهای مدرن را به صورت ۲۴ ساعته باز می‌گذاریم و فضاهایی مانند مساجد را تنها در زمان‌های خاصی باز می‌گذاریم.
وی با اشاره به اینکه مسجد یکی از کلیدی‌ترین فضاهای ما است، بیان کرد: فضاهای جدید و فضاهای اصیل باید درکنار یکدیگر حفظ شوند ولی هر دو نیازمند سیاست‌گذاری و فهم هستند.
باید مانند نفت، فضای مجازی نیز ملی شود
سپس حجت الاسلام مهدی صرامی مسئول مرکز مطالعات راهبردی فقه حکومتی در سخنانی گفت: به برنامه هفتم توسعه باید به عنوان یک برنامه نگاشته شده توسط نخبگان و اندیشمندان کشور نگاه کرد ولی ضعف این سند عدم توانمندی این افراد در حوزه فضای سایبری است.
وی با بیان اینکه در حوزه سایبر نمی‌توان از این سند به عنوان یک برنامه حاصل از اندیشه و فکر اسلامی در مجامع جهانی دفاع کرد، اظهار کرد: متاسفانه ترجمه امروز فضای مجازی و سایبری در کشور مانند ترجمه نفت به ماده کثیف در دوران شاهنشاهی است.
مسئول مرکز مطالعات راهبردی فقه حکومتی با اشاره به اینکه حکمرانی به معنای مدیریت اراده‌ها است، مطرح کرد: اعمال حکم به معنای اعمال اراده است و هر فضایی که اراده‌ها در آن مدیریت شود، فضای حکمرانی است.
وی با بیان اینکه فضای سایبر موجود تئوری و استراتژی از نظام سلطه برای اعمال قدرت بر اراده‌های بین الملل بدون دخل و تصرف به خاک کشورها است، عنوان کرد: همان‌طور که اجازه نمی‌دهیم به بخشی از خاک ما تجاوز شود نباید اجازه دهیم که ارائه گروهی از جامعه نیز در اختیار دیگران قرار بگیرد.
حجت الاسلام والمسلمین صرامی با اشاره به اینکه باید به این نکته به صورت جدی توجه شود، خاطرنشان کرد: فردی که فضای سایبر کشور را در اختیار دشمن قرار می‌دهد مانند کسی است که بخشی از خاک این کشور را به بیگانگان تقدیم می‌کند.
وی با بیان اینکه یکی از راهکارهای رفع این اتهام، شفاف‌سازی است، تصریح کرد: باید مانند نفت، فضای مجازی نیز ملی شود و این حکمرانی از دشمن پس گرفته شود.
مسئول مرکز مطالعات راهبردی فقه حکومتی با اشاره به اینکه باید بستری برای تصدی افکار عمومی راه‌اندازی شود، یادآور شد: نخستین نقد به برنامه هفتم نبود نگاه این چنینی است.
وی با بیان اینکه خلاهایی در بحث مدیریت فضای مجازی وجود دارد، ابراز کرد: در این برنامه، هیچ‌گونه برنامه‌ای برای دکترین ملی فضای سایبر وجود ندارد و راهکاری برای رفع این خلاء‌ها دیده نشده است.
حجت الاسلام صرامی با اشاره به اینکه به صیانت و حراست از این فضا نیز توجه نشده است، اظهار داشت: امروز عصر دیجیتال درحال تمام شدن است و وارد دوران پردازش‌های غیر متمرکز شده‌ایم، ولی متاسفانه عده‌ای در عرصه فضای مجازی تنها دغدغه اقتصاد دیجیتال دارند.
وی با بیان اینکه برنامه‌ریزان این حوزه باید در عرصه تحلیل پیشگام باشند، مطرح کرد: متاسفانه هیچ انعکاسی از این موضوع در برنامه هفتم توسعه نمی‌بینیم.
مسئول مرکز مطالعات راهبردی فقه حکومتی از عرصه مطلوب در این راستا یاد کرد و گفت: در یک برنامه پنج‌ساله کشور در حساس‌ترین زمان به دنبال ایده‌آل‌ها نیستیم، بلکه دیگر حداقل‌ها شده‌ایم.
در کمیته‌ها به مباحث فرهنگی و آموزشی توجه لازم نشد
همچنین سید آرش وکیلیان پژوهشگر مرکز ملی فضای مجازی که به صورت مجازی در این نشست حاضر شده بود، با اشاره به اینکه فرآیند تدوین برنامه هفتم توسعه توسط کارگروه‌های متعددی بوده است، عنوان کرد: در این کمیته‌ها متاسفانه به مباحث فرهنگی و آموزشی توجه لازم نشد.
وی با بیان اینکه در تمام اسناد محتوا از شبکه ملی اطلاعات خارج است، خاطرنشان کرد: رویکرد شبکه ملی اطلاعات یک پروژه زیرساختی برای عدم وابستگی سیستم ارتباطی کشور به منابع خارج از کشور است.
وکیلیان با اشاره به اینکه محتوا به مراکز فرهنگی ابلاغ شده است، ولی متاسفانه به محتوا، نگاه فرعی وجود دارد، تصریح کرد: تا زمانی‌که این نگاه حاکم باشد، به نتایج مطلوب دست پیدا نخواهیم کرد.
تمام تمرکز ما باید معطوف به مسئله اصلی کشور باشد
سپس حجت الاسلام محمد محمدی فرید استاد حوزه و مدرس سواد رسانه با بیان اینکه برنامه هفتم توسعه از سه جهت حائز اهمیت است، یادآور شد: برنامه هفتم توسعه نخستین برنامه پس از بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی، نخستین فرصت برای تحقق چشم‌انداز ۲۰ ساله کشور و مشخص کننده تکلیف پنج ساله کشور است.
وی با اشاره به اینکه باید مسئله اصلی کشور را احصا کنیم، بیان کرد: تمام تمرکز ما باید معطوف به مسئله اصلی کشور باشد. مقام معظم رهبری برای برنامه پنج ساله کشور سیاست‌های کلی را مطرح کرده‌اند و دولت نیز برنامه‌ای برای تحقق این سیاست‌های کلی تدوین کرده است.
این استاد حوزه با بیان اینکه مهم‌ترین وجه ارزیابی، تطابق برنامه با سیاست‌های کلی مقام معظم رهبری است، ابراز کرد: ارزیابی ما درخصوص برنامه هفتم، ارزیابی تطبیقی است.
وی با اشاره به اینکه در این جلسات کلیات مطرح نمی‌شود، اظهار داشت: محور بحث‌ها باید سیاست‌های مقام معظم رهبری باشد و نباید از این چارچوب خارج شویم.
معصومه طباطبایی کارشناس مسائل رسانه نیز در ادامه با بیان اینکه در یک نگاه کلی به سند برنامه هفتم توسعه با خلاء‌های آن آشنا می‌شویم، مطرح کرد: تا زمانی‌که به معقوله فرهنگ‌سازی و آموزش ورود درستی نداشته باشیم، سیاست‌گذاری‌ها در سایر حوزه‌ها نیز تحت تاثیر قرار خواهد گرفت.
وی با اشاره به اینکه اثرات مخرب عدم آگاهی و آموزش استفاده از فضای مجازی در جلسات مشاوره خانواده‌ها مشخص است، عنوان کرد: بایدهایی که در این سند بیان شده است هیچ‌گونه ضمانت اجرایی ندارند.
این کارشناس مسائل رسانه ادامه داد: تا زمانی که متولی مباحث فرهنگی در عرصه فضای مجازی و سایبری مشخص نباشد، گام‌های دیگر را نمی‌توانیم به درستی برداریم.
در حوزه کمیت و کیفیت محتوا دچار مشکل هستیم
سپس حجت الاسلام محمد کهوند پژوهشگر عرصه رسانه و فضای مجازی با بیان اینکه در برنامه هفتم توسعه مشخص شد که میان این دولت و دولت‌های گذشته تفاوتی وجود ندارد، خاطرنشان کرد: در کمیسیون تلفیق ولی به اسناد بالادستی توجه بیش‌تری شد.
وی با اشاره به اینکه در این سند سالم‌سازی مقدم‌تر از ایمن‌سازی دیده شده است، تصریح کرد: متاسفانه در حوزه تولید محتوا توجهی به ظرفیت سازمان تبلیغات نشده است.
این پژوهشگر عرصه رسانه و فضای مجازی با بیان اینکه ۶۸ درصد طلاق در دنیا مربوط به فضای مجازی است، یادآور شد: زمانی که ابزار اشتباه باشد، هرگز با آموزش و فرهنگ‌سازی نمی‌توانیم مشکلات را رفع کنیم.
وی با اشاره به اینکه باید ابزار متناسب با فرهنگ آحاد مردم باشد، بیان کرد: متاسفانه سیاست‌گذاری در این مسیر وجود ندارد و تنها توقع داریم با فرهنگ‌سازی از ابزار اشتباه استفاده کنیم.
حجت الاسلام کهوند با بیان اینکه دشمن برای تمام جزئیات ابزار خود برنامه‌ریزی کرده است، ابراز کرد: ما تنها برای جبران آفت‌ها، ابزارهای خارجی را عینا کپی می‌کنیم و با این رویکرد هیچ زمانی اصل مسئله حل نخواهد شد.
وی با اشاره به اینکه توسعه زیر ساخت باید متناسب با محتوا باشد، اظهار داشت: ما در حوزه کمیت و کیفیت محتوا دچار مشکل هستیم و در نتیجه در مصرف نیز سهم زیادی نداریم.
این پژوهشگر عرصه رسانه با بیان اینکه باید متولی مرزبانی دیجیتال در کشور مشخص شود، مطرح کرد: عدم توجه به الزامات در مباحث مختلف موجب ضربه زدن به فرهنگ شده است.
در آینده جهش باورنکردنی‌ای نسبت به اتفاقات دهه گذشته خواهیم داشت
در پایان نیز احسان کیان‌خواه عضو کارگروه فضای مجازی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با اشاره به اینکه برنامه هفتم توسعه با تاخیر یکی دو ساله وارد بررسی شده است، عنوان کرد: هنوز نیز مشخص نیست این برنامه به بودجه سال ۱۴۰۳ می‌رسد یا خیر.
وی با بیان اینکه این برنامه به دنبال جهت‌دهی به سیاست‌های کشور است، خاطرنشان کرد: تاخیر در بررسی برنامه‌های توسعه نشان‌گر این است که تاثیر بسیاری در مباحثی ازجمله بودجه‌ریزی و اداره امور کشور ندارد.
عضو کارگروه فضای مجازی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با اشاره به اینکه در خوشبینانه‌ترین حالت تنها ۳۰ درصد این برنامه‌ها اجرا می‌شود، تصریح کرد: متاسفانه این موضوع نشان می‌دهد در سطح کلان اهمیتی به تدوین این برنامه‌ها و اجرای آن‌ها داده نمی‌شود.
وی با بیان اینکه طی دهه گذشته تهاجم وسیعی را در حوزه سایبر شاهد بوده‌ایم، یادآور شد: تحولات کشور نشان می‌دهد در آینده جهش باورنکردنی‌ای نسبت به اتفاقات دهه گذشته خواهیم داشت.
کیان‌خواه با اشاره به اینکه متاسفانه برنامه هفتم توسعه متناسب با این جهش نیست، بیان کرد: اگر به این اصل که حکمرانی درحال تغییر است باور داشته باشیم باید در برنامه هفتم توسعه به این جهش توجه می‌شد.
وی با بیان اینکه نسبت برنامه هفتم با تغییرات و تحولات آینده مشخص نشده است، ابراز کرد: جزئی نگری یکی از چالش‌های اصلی برنامه هفتم توسعه است.
انتهای پیام
